Ik ben boer, producent, verwerker
In deze visie is onderzocht hoe de duurzame productie en consumptie van lokaal voedsel bevordert kan worden. Als boer, producent of verwerker ligt er een schat aan marktmogelijkheden. Van lokaal geproduceerd brood, tot duurzaam gekweekte vis tot meer biologische groente – de gaten in de markt die in deze visie gesignaleerd worden, zijn legio. Jouw ‘groene’ klanten horen graag het verhaal achter de productiewijze van hun aankoop. Leer meer over het Participatief Garantie Systeem, een vorm van boer (producent, verwerker)-burger dialoog. Vertel in interactie met je afnemers wat je doet en waarom, ga het gesprek aan. Bouw een klantenkring voor lokale afzet op en bouw een band op met deze klanten. Beschouw goedgeïnformeerde klanten als ambassadeurs van je bedrijf. Een eerlijk verhaal vindt altijd weerklank.
Lever aan lokale voedselinitiatieven zoals de Streekboer, Boer & Chef (voor restaurants en professionele keukens) en lokale Voedselcoöperaties. Doe mee met het project Fieldlab Duurzame Korte Keten voor de Greidhoeke om gezamenlijk het aanbod af te stemmen op de vraag in het gebied. Door samen een aantrekkelijk boodschappenmandje te vullen kunnen we de gebundelde vraag beter bedienen en daarmee de afzet in het gebied vergroten.
Granen, groenten en fruit
Ben je gangbare producent van granen, groenten of fruit, informeer je dan over de mogelijkheden voor omschakeling naar biologisch. Informeer je over de principes van de Permacultuur, ook zeer geschikt voor nieuwe kleinschalige initiatieven (1-2 hectare) al of niet bij een bestaand melkvee- of akkerbouwbedrijf. In Friesland worden regelmatig cursussen georganiseerd over dit onderwerp. Kleinschalige initiatieven lenen zich ook voor zelfoogst- en/of een abonnementsvormen (CSA).
Zuivel
Als melkveehouder kun je op zoek naar meerwaarde van je product om uit de hoek van het bulkproduct te komen. Zuivelproducten, kaas, en ook vlees vanuit het melkveebedrijf, die met behoud van landschap en biodiversiteit wordt geproduceerd kunnen op steun van de consument rekenen.
Onderzoek de mogelijkheden voor productie van eigen kaas, de verkoop van (rauwe) melk via een melktap. Zet nieuwe technieken in voor de verduurzaming van melk met behoud van smaak en gunstige bestanddelen. Sluit je aan bij initiatieven zoals het Netwerk Natuurinclusieve Landbouw en laat je inspanningen toetsen door het keurmerk voor bio(dynamische) veeteelt aan te vragen. Zoek naar nieuwe coöperatieve mogelijkheden. Vergroot de productie van boerderijzuivel. en de rechtstreekse verkoop daarvan (zie hierboven voor mogelijke afzetkanalen).
Vis
Als gevolg van overbevissing, zoeken veel consumenten naar gekweekte alternatieven, maar uit duurzaamheidsoogpunt hebben ze vaak moeite met de voedselkilometers en productiewijzen. Duurzaam gekweekte of gevangen lokale vis kan daarom op een warm onthaal rekenen.
Vissers zien zich genoodzaakt veel smakelijke vis overboord te zetten, omdat de consument er niet bekend (meer) mee is. Leer hen deze vis te bereiden en waarderen, vergroot de waarde en verminder de verspilling. Werk samen met lokale restaurants en andere initiatieven voor consumenten om lokale vis te promoten.
Verwerkende producenten
Ben je bakker, slager, zuivellaar, maak je jam of soep, informeer je over de eisen voor biologische certificering en voor het verkrijgen van een Fries Streekkeurmerk. Daarmee zijn jouw producten aantoonbaar duurzaam en kan je ze onderscheiden als regionaal product. Ook de werkwijze met het Participatief Garantie Systeem kan interessant zijn om hiermee grotere transparantie en zichtbaarheid te realiseren.
Als je echt voor de lokale markt produceert zijn de keurmerken niet altijd nodig. Jouw klanten kennen je en weten hoe je jouw producten vervaardigt. Denk voor afzet aan lokale delicatessen- en souvenirwinkels, lokale restaurants, maar ook bijvoorbeeld de Streekboer, Boer & Chef of de Buurtmarkten van het CSA Netwerk.
Ik ben burger (consument, klant)
We zijn allemaal burger, consument en klant. Wat kunnen we zelf doen om een Voedseltransitie op gang te brengen?
Eet meer lokale, duurzaam geteelde groenten van het seizoen. Eet minder vlees en zuivel en enkel wilde (zoetwater-)vis of duurzame kweekvis.
Met de aankoop van lokale duurzaam geproduceerde producten ondersteun je de groei en ontwikkeling van lokaal voedsel. Koop producten van het seizoen, rabarber en schapenkaas in mei, zuurkool en gans in november. Verdiep je in de maker van je eten, stel vragen over de productiewijze en gebruikte ingrediënten.
Verspil minder voedsel
Kies producten met minder verpakkingsmateriaal. Koop onbewerkte producten en leer daarmee koken, daarmee bespaar je niet alleen voedselkilometers (al die ingrediënten reizen los van elkaar heel wat kilometers) maar ook geld. Leer kinderen waar hun eten vandaan komt en bezoek open dagen van boerderijen en kwekerijen. Leer koken met basisproducten, zonder ‘pakjes’.
Vraag naar lokale duurzame producten
Als consument stem je met je voeten: de markt produceert waar vraag naar is. Met iedere aankoop bepaal je waar vraag naar is. Stop je met aankopen die schadelijk zijn voor het milieu, voor de gezondheid of die niet ethisch worden geproduceerd, dan neemt de vraag af en daarmee de productie.
Een voorbeeld: in nagenoeg alle pindakaas en chocoladepasta in de supermarkt is palmolie verwerkt (maar ook in brood, koekjes en talloze andere producten). Voor de aanleg van palmplantages worden in Zuidoost-Azië grote hoeveelheden oerwoud gekapt. Door die ontbossing worden de lokale bevolking en bedreigde dieren zoals de orang-oetang in hun voortbestaan bedreigd. Als je stopt met het kopen van producten met palmolie (zo’n zestig procent van de producten in de supermarkt), geef je een helder signaal naar supermarktorganisaties en producenten. Nog beter is hen te laten weten waarom je geen palmolie wilt kopen.
Vraag daarom naar lokale duurzame producten bij je bakker, groenteboer, slager, visboer of supermarkt. Of koop direct bij de boer of producent. Kijk voor lokale adressen op eetbaarfriesland.frl en meld je eigen lokale producenten daar aan. Heb je een briljant plan om in je eigen streek tot meer duurzame voedselproductie en –consumptie te komen? Meld je idee aan op de kaart van Eetbaar Frysland. Andere geïnteresseerden kunnen dan kennisnemen van je idee en contact opnemen om samen een nieuw initiatief te starten.
Bundel je vraag
Sluit je aan bij een lokale Buurtmarkt, Buurtwinkel of richt er zelf een op. Door je boodschappen in een collectief te bundelen, maak je nieuwe duurzame productie mogelijk. Als er bij de bakker ineens dertig broden van biologisch en lokaal geteeld meel besteld worden, kan hij of zij elke week gaan bakken. Als dertig bakkers elke week één zo’n bestelling krijgen, zullen ze daar niet aan beginnen. Bundelen we de vraag naar lokale biologische groente, fruit en noten, lokale biologische zuivel, duurzame lokaal gekweekte vis en lokaal geschoten wild dan gaat er een wereld aan mogelijkheden open voor consument zowel als voor de producent.
Stem bewust
Als consument stemt u niet alleen met uw voeten, maar ook met dat rode potlood. Maak je bij je volksvertegenwoordiger sterk voor de ontwikkeling van een visie op duurzaam lokale voedselproductie en –consumptie. Kies de volksvertegenwoordiger die zich inzet voor een duurzaam lokaal voedselbeleid.
Ik ben een overheidsinstelling of volksvertegenwoordiger (gemeente, provincie, rijk)
In de ontwikkeling van een dergelijk lokaal gerichte duurzame productie en consumptie van voedsel helpt een duidelijke politieke sturing bij het gevoel van urgentie voor omschakeling en het creëren van kansen voor nieuwe duurzame intreders. Zoek naar wegen om boeren en producenten te begeleiden naar productie zonder chemische bestrijdingsmiddelen, met hoge standaard voor dierenwelzijn, organiseer differentiatie in gemeentelijke-, provinciale- en rijksbelastingen ter stimulering van minder energieverbruik, grotere biodiversiteit, verantwoorde omgang met natuurlijke waarden van het landschap. Creëer ruimte in bestemmingsplannen voor kleinschalige duurzame initiatieven door toepassing van de richtlijnen voor multifunctionele landbouw. Maar ook het overbrengen van de boodschap om vleesconsumptie te matigen ten gunste van de consumptie van groenten is een overheidstaak, zowel op gebied van de volksgezondheid, het milieu en het klimaatbeleid.
Gemeente
Als lid van de gemeenteraad, bestuurder of als ambtenaar kunt u het initiatief nemen tot het ontwikkelen van een gemeentelijk voedselbeleid. Belangrijkste doelstelling moet zijn: te komen tot meer lokale productie en consumptie. Gemeenten als Amsterdam en Groningen gingen u voor.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid moedigt deze inspanningen aan
- Draag er zorg voor dat in het bestemmingsplan buitengebied volop ruimte is voor de ontplooiing van duurzame kleinschalige voedselproductie- en verwerking in het buitengebied. Stimuleer bijvoorbeeld de aanleg van kleine biologische kwekerijen of faciliteer geïnteresseerde ondernemers die op duurzame wijze vis willen kweken. Bovenal is in deze agrarische streken van belang dat de ontwikkeling van biologische en/of natuurinclusieve landbouw de hoogste prioriteit heeft.
- Draag zorg voor de aanleg van volop eetbaar openbaar groen. Faciliteer initiatiefnemers van dorpstuinen en buurtboomgaarden. Denk bij vervanging van plantsoengroen aan eetbaar groen, zoals bessenstruiken. Betrek scholen en buurten bij de ontwikkeling van dit groen.
- Consumeer duurzaam en lokaal als gemeentelijke organisatie en als individu.
Provincie
Als lid van Provinciale Staten van Fryslân, als bestuurder of als ambtenaar kunt u het initiatief nemen tot het ontwikkelen van provinciaal voedselbeleid. Belangrijkste doelstelling zou zijn: te komen tot meer duurzame lokale productie en consumptie. In Gelderland werd een bovenregionale voedselvisie voor het gebied rond Wageningen ontwikkeld. Het zou passend zijn voor Fryslân als de grootste voedsel producerende provincie van Nederland om hier ook mee aan de slag te gaan.
Onderwerpen voor die voedselvisie zouden zijn:
- Pas de ontgrondingswet aan, zodat de aanleg van natuurelementen op agrarische grond niet langer vergunningplichtig en zo eenvoudiger wordt.
- Initieeer of ondersteun onderzoek naar de kosten en baten van gangbare, biologische en permacultuur-landbouw en de ontwikkeling van een duurzaamheidsmeetlat voor lokale producenten.
- Investeer in de ontwikkeling van lokale duurzame viskwekerij
- Investeer in een haalbare weg om de keten voor lokaal geschoten wild te sluiten.
- Draag zorg voor voldoende ‘lokale’ en ‘duurzame’ inhoud van de campagne ‘Jong Leren Eten’.
- Stimuleer de aanleg van meer eetbaar openbaar groen in dorpen en wijken.
- Consumeer duurzaam en lokaal als provinciale organisatie en als individu.
Rijk
Als lid van de Staten-Generaal, als bestuurder of als ambtenaar kunt u boeren en burgers in Fryslân helpen bij hun wens meer lokaal geproduceerd voedsel op de markt te brengen en te consumeren.
- Pas het Zuivelbesluit in de Warenwet aan om meer lokale verkoop van zuivel, ook buiten het eigen erf, mogelijk te maken.
- Faciliteer onafhankelijk onderzoek naar ‘groenboeren’ en duurzame visvangst, -kwekerij en –consumptie.
- Draag zorg voor de verduurzaming van vangstmethoden.
Ik ben een instelling (bedrijf, organisatie, school)
Als instelling (publiek of particulier) heb je een grote slagkracht en kan je grote bewegingen in gang zetten. Met je inkoopbeleid kan je mogelijkheden scheppen voor meer lokale voedselproductie: als in de kantine voortaan melk van de boer uit de buurt geschonken wordt, kan deze boer én zijn afzet vergroten én het verhaal van de boerderij vertellen. Leg je inkoopvraag neer bij lokale ondernemers en vraag hen daarin, tegen een redelijke prijs, te voorzien. Met het volume van jullie inkoop kan je mogelijk in een keer de productie van een nieuw voedingsmiddel rendabel maken.
Bedrijf
Als bedrijf kan je in je bedrijfskantine, voor diners of de catering van feesten overgaan op het serveren van lokale producten. Afhankelijk van je werkzaamheden kan je ook je expertise inzetten voor het vergroten van de productie en consumptie van lokaal voedsel.
Financiële sector
Als financiële instelling zijn er uitgelezen kansen nieuwe vormen van landbouw mogelijk te maken. Door verantwoordelijkheid te nemen voor de ontwikkeling van een nieuw marktmodel voor natuurinclusieve landbouw, kan je mede zorg dragen voor een duurzame toekomst van agrarisch Fryslân. Train je eigen mensen in deze nieuwe vormen van landbouw en zorg voor financiële producten die op de behoeftes van deze bedrijven aansluiten.
Zorginstelling
Als zorgverzekeraar of grote zorginstelling kunt u bijdragen door onafhankelijk onderzoek naar de relatie tussen voeding en gezondheid mogelijk te maken. Ook het initiëren van publiekscampagnes om de kennis van gezonde, duurzame lokale voeding te vergroten, kan een waardevolle bijdrage zijn. Zorginstellingen kunnen ook zelf voor personeel, gasten en bewoners overgaan op het serveren van lokale en duurzame producten.
Onderwijs
Als je een onderwijsinstelling bent, heb je behalve je inkoopbeleid ook nog de overdracht van kennis tot je beschikking om deze bewegingen mogelijk te maken. Draag zorg voor voldoende kennis van biologische, permacultuur en/of natuurinclusieve productiemethoden in het onderwijs (voor zover van toepassing).
In het basisonderwijs zijn er veel mogelijkheden om bij boeren op excursie te gaan en kinderen te laten zien waar hun eten vandaan komt. Ook smaaklessen en schoolmoestuinen bieden kinderen meer bewustzijn over hun eten. Meer informatie bij Groen Doen en Jong Leren Eten. Een simpele stap voor een eigen voedselvisie op de basisschool is de invoering van de regel dat er slechts gezonde traktaties uitgedeeld worden bij feestelijkheden. In Amsterdam werd deze regel met succes doorgevoerd.
In het beroepsonderwijs liggen veel kansen om groene ondernemers op te leiden – van koks tot tuinders en melkveehouders. Aandacht voor biodiversiteit, seizoensgebonden en lokaal aanbod zouden belangrijke bestanddelen van het onderwijs moeten zijn. Ook zou het beroepsonderwijs moeten voorzien in het behoud en de overdracht van kennis van ambachtelijke toepassingen van lokaal beschikbaar voedsel (bijvoorbeeld de zoetwatervisserij en de ambachtelijke werkwijzen in de landbouw).
In het hoger onderwijs zijn volop kansen voor kennisontwikkeling voor de verduurzaming van onze regionale voedselproductie. Een onderzoek naar de werkelijke kosten van gangbare, biologische en permacultuurlandbouw met daarin een degelijke kosten-baten-analyse is van essentieel belang voor deze ontwikkeling. Ook is grote behoefte aan een duurzaamheidsmeetlat voor lokale producenten. Verder is onderzoek nodig naar dubbeldoelrassen, een marktmodel voor een modern gemengd bedrijf, naar duurzame visvangst, -teelt en –consumptie en de marktkansen voor lokale duurzame viskwekerij.
Als kennisinstelling met een rol in publieksvoorlichting liggen er tal van kansen om campagnes te voeren voor meer duurzame lokale consumptie. Veel consumenten missen de basisvaardigheden om pure, onbewerkte ingrediënten te bereiden of missen de kennis van lokale producten en hun seizoensbeschikbaarheid.
