DE MAATSCHAPPELIJKE NOODZAAK VOOR EEN VOEDSELTRANSITIE

Duurzame lokale productie van gezond voedsel is hard nodig, omdat we te maken hebben met klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid, chronische gezondheidsproblemen, leegloop van het platteland, crises in de agrarische sector, voedselverspilling, problemen met voedselveiligheid en zorgen over voedselzekerheid.

Duurzame lokale voedselproductie kan bijdragen aan een oplossing voor deze kwesties.

• De huidige landbouw wordt verantwoordelijk gehouden voor een aandeel van ruim 10% van de totale uitstoot van broeikasgassen in Europa. Een landbouwsysteem gebaseerd op niet-kerende grondbewerking legt koolstof vast in de bodem en produceert voedsel met minder uitstoot en waterverbruik. Door in te zetten op lokale grondstoffen en productie voor de lokale markt wordt het milieu met minder vervoerskilometers belast.
• Biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid nemen al decennia lang af. Wereldwijd staan een miljoen dier- en plantensoorten op uitsterven. Als bodemvruchtbaarheid als uitgangspunt geldt en polyculturen (o.a. kruidenrijke weides, weidegang en gemengde teelten) ondersteund met een geschikt waterpeil kunnen gedijen, ontstaat ruimte voor herstel van de biodiversiteit en verrijking van het landschap.
• We worden steeds jonger chronisch ziek. 95% van de chronische ziektes wordt in verband gebracht met leefstijl, waarvan voeding een belangrijk onderdeel is. Een eetpatroon met minder bewerkte producten en meer groenten kan een positief effect hebben op de gezondheid. Kennis en bewustzijn van voeding en leefstijl kan mensen helpen bij de keuze voor een eetpatroon dat positief bijdraagt aan de gezondheid.
• Grootschalige consumptie van dierlijke producten legt een onevenredig groot beslag op landbouwgrond. Door een transitie te stimuleren van dierlijke naar plantaardige eiwitten gaan we zorgvuldiger om met grond en grondstoffen. Duurzame grondgebonden veehouderij kan kwalitatief hoogstaande dierlijke producten leveren die een (veel bescheidener) plaats in ons dieet kunnen blijven innemen.
• Consumenten weten steeds minder van de herkomst van hun voedsel en de neveneffecten van hun eetpatroon. Voorlichting en educatie maakt hen bewust van de keuzemogelijkheid voor duurzaam geproduceerd lokaal voedsel. Ontwikkeling van de lokale korte keten vergroot de vitaliteit van de lokale gemeenschap, omdat producent en consument elkaar weer ontmoeten, de consument een eerlijke prijs betaalt die direct aan de lokale producent ten goede komt.
• Veel landbouwproducten worden op de wereldmarkt onder de kostprijs verkocht. Het traditionele agrarisch bedrijf staat onder druk: minder dan de helft van de boeren heeft een bedrijfsopvolger. Voedsel produceren voor de eigen regio kan een stabiele inkomstenbron genereren en weer perspectief bieden aan jonge boeren.
• Korte ketens tussen producent en afnemers – groot of klein – komen de lokale economie ten goede. Productie van streekproducten draagt bij aan de lokale identiteit en gemeenschapsvorming.
• Een derde van het geproduceerde voedsel wordt verspild: per persoon gooien we jaarlijks ruim 40 kg eten weg. Door kortere lijnen en productie en oogst op bestelling vermindert het verlies en bederf van goede producten. Consumptie van lokale seizoensproducten beperkt de verspilling.
• Bij voedselproductie met dieren dienen deze zoveel mogelijk in lijn met hun natuurlijk gedrag te worden gehouden.
• Onze landbouw voedt de wereld, maar produceert eenzijdig, waardoor we afhankelijk zijn van buitenlandse producenten en transporteurs en daardoor kwetsbaar voor mondiale crises. Een groter aandeel van lokale duurzame producten maakt ons voedselsysteem robuuster.

UITGANGSPUNTEN VAN DE VOEDSELTRANSITIE

De transitie naar een vitaal en circulair, transparant en eerlijk, en klimaatneutraal voedselsysteem is gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

• Een vitaal en circulair voedselsysteem – We streven naar vormen van landbouw die zijn afgestemd op de natuurlijke lokale omstandigheden en die gericht zijn op een gezond, vruchtbaar ecosysteem, gezond vee en gezonde producten. Door de gezondheid van de bodem te verhogen en biodiversiteit te vergroten, worden ziektes en plagen voorkomen en bestreden.
• Een transparant en eerlijk voedselsysteem – Consumenten weten door wie en hoe hun voedsel geproduceerd wordt. Consumenten zijn trots op de producten die zij kopen, omdat ze daarmee bijdragen aan het behoud van het landschap, de vitaliteit van de gemeenschap, vitaliteit van het boerenbedrijf en aan hun eigen gezondheid. Producenten krijgen een eerlijke prijs en waardering voor hun producten. De waarde blijft voor de regio behouden, omdat zowel het product als de productiekennis grotendeels lokaal worden aangewend.
• Klimaatneutraal – In lijn met de doelen uit het Klimaatakkoord van Parijs streeft de Friese Voedselbeweging naar een klimaatneutraal voedselsysteem. Dit betekent o.a. het circulair inzetten van grondstoffen en het vastleggen van koolstof in de bodem.
• Een voedseltransitie kan bijdrage aan minimaal 9 van de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) waaraan Nederland zich binnen de Verenigde Naties heeft gecommitteerd. Deze mondiale duurzaamheidsdoelen voor het jaar 2030 moeten een einde maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering. De Friese voedselbeweging levert met name een bijdrage aan de doelen ‘goede gezondheid en welzijn’ (3), ‘duurzame steden en gemeenschappen’ (11), ‘verantwoorde consumptie en productie’ (12) en ‘klimaatactie’ (13).

Wij, Friezen, zijn zelf aan zet om ons voedselsysteem te verduurzamen. In Fryslân hebben we de grond en de mensen om dat te doen, om te onderzoeken en te leren hoe dat kan en wat werkt. Die kennis is ook van waarde voor andere delen van Nederland, Europa en de wereld en kan een waardevol exportproduct vormen. Nu investeren in deze ontwikkeling draagt bij aan het behoud van onze gezondheid, onze banen, ons milieu, ons landschap en onze mienskip.

Wij, ondertekenaars van deze voedselvisie, werken samen in de Friese Voedselbeweging en willen daar actief aan bijdragen door onze kennis, kunde, middelen en netwerken in te zetten voor het doen slagen van deze voedseltransitie. Onze plannen voor de realisatie van deze voedselvisie hebben we uitgewerkt in een Plan van Aanpak. Wij hopen dat dit een katalysator kan zijn voor participatie door andere politieke, milieu- en maatschappelijke organisaties, overheid, onderwijs, boeren, producenten en andere ondernemers. We gaan aan de slag!