Friese Voedselbeweging stuurt reactie naar Provinciale Statenleden over Friese Landbouwnotitie

Friese Voedselbeweging stuurt reactie naar Provinciale Statenleden over Friese Landbouwnotitie

Reactie Friese Voedselbeweging op de Landbouwnotitie ter bespreking op 25 november 2025 in Provinciale Staten.

  1. Opnemen van Voedseltransitie
  2. Landbouw- en voedseltransitie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Alleen door ondernemers, consumenten en producenten mee te nemen in gezonder, duurzamer eetpatroon kan er werkelijk wat veranderen in de vraag.
  3. Dat de voedseltransitie een plek moest krijgen in deze notitie was de strekking van een motie die bij de begrotingsbehandeling in november 2019 bij meerderheid van stemmen in de Staten is aangenomen. Deze motie was ingediend door Groen Links, PvdA, SP en PvdD. Deze is met steun van CDA, D66, FNP en ChristenUnie met 29 stemmen voor en 14 tegen aangenomen.
  4. Aanleiding van de motie was een pleidooi van de Friese Voedselbeweging omdat het belangrijk is om te zorgen voor verbinding en wederzijds begrip tussen boeren en burgers en het besef dat we alleen samen (boeren en burgers) kunnen komen tot een levensvatbare landbouwtransitie voor Fryslân en daarmee aan betere verdienmodellen voor agrariërs en toekomstperspectief voor de jonge boeren en de vele – vaak ook familiebedrijven – in Fryslân. Lokaal liggen hier kansen. Consumenten willen steeds meer weten waar hun voedsel vandaan komt en hechten steeds meer waarde aan gezondheidswaarden van het voedsel.
  5. En er is nog een reden om voedseltransitie op te nemen in de landbouwagenda. We gaan naar een verdubbeling van zorgkosten richting 2040 die voor een groot gedeelte voorkomt uit de zorgwekkende toename in chronische welvaartsziekten zoals obesitas. Bevorderen van vers i.p.v. bewerkt eten helpt deze opmars te stuiten.
  6. Wij pleiten er daarom voor dat voedseltransitie wordt opgenomen in de landbouwagenda en dat vertegenwoordigers van de Friese Voedselbeweging worden toegevoegd aan het rijtje shareholders die wordt betrokken bij het vervolg.
  7. Inzetten op Korte Ketens
  8. Korte ketens dragen bij aan het verminderen van de kwetsbaarheid van ons voedselsysteem, transparantie, versterking van de positie van de boer in de keten en daarmee aan betere verdienmodellen en toekomstperspectief voor agrariërs. Corona laat zien hoe belangrijk dat is.
  9. Jaarlijks wordt voor 4,7 miljard euro uitgegeven aan voedsel in Noord-Nederland. Daar ligt een enorme markt voor de Friese boeren die aangeboord kan worden als korte ketens professioneel worden opgepakt. Op dit moment blijft 77% van de geldstromen bij de supermarkten, door dat geld in de regio te spenderen liggen daar grote kansen voor de Friese werkgelegenheid.
  10. Landelijk gezien wordt grote waarde gehecht aan de korte keten als instrument voor transitie en draagvlak daarvoor. Onder meer Barbara Baarsma van de Rabobank en de taskforce Korte Ketens en DCS gebiedscooperaties pleiten voor het versterken van de lokale korte keten. Minister Carola Schouten heeft recentelijk ook duidelijk aangegeven de korte keten als een relevante strategische ontwikkeling naar kringlooplandbouw te zien. Bij het nadenken over een langjarig perspectief van deze notitie is het wederzijds commitment in de korte keten een belangrijke factor om mee te nemen. En dat geldt ook voor de opzet van de juridische basis en opzet van de korte keten zodat opbrengsten en meerwaarde ervan ook daadwerkelijk terecht komen bij de agrariërs en in het gebied.
  11. In de notitie ontbreekt de aandacht voor de korte keten. We doen dan ook een pleidooi om in de landbouwnota – naast inzetten op internationaal gerichte projecten – ook substantieel in te zetten op de verdere uitbouw en ontwikkeling van korte ketens en het creëren van meerwaarde voor boeren, burgers en de samenleving meerwaarde.   
  12. Korte ketens zijn ook onderdeel van de Friese Voedselbeweging.
  13. We pleiten ervoor om korte ketens initiatieven en de Friese Voedselbeweging als stakeholder bij het vervolg van de landbouwnotitie op te nemen.
  14. Bevorderen van gezonde voedselinnovatie
  15. Het ontwikkelen van houdbare verdienmodellen voor de landbouw is een wens uit de startnotitie die wij van harte delen. De rol die daarin voor de ontwikkeling van gezonde producten is, missen wij. Door ontwikkelingen te ondersteunen die enerzijds beter zijn voor de gezondheid (denk aan melk met meer omega 3) en anderzijds bijdragen aan het verdienmodel voor de agrariërs, schept u nieuwe perspectieven. Ook innovatieve productontwikkeling gericht op alternatieve eiwitten zoals zilte teelten en insecten verdienen aandacht.
  16. Verder verdient de samenhang tussen bodemgezondheid en gezondheidswaarde van die producten. Hiervoor is meer gedegen wetenschappelijk onderzoek voor nodig omdat daaruit belangrijk inzicht voor de toekomst van ons landbouwbeleid in samenhang met de volksgezondheid te winnen is.
  17. Ons pleidooi is om gezonde (verse) voedselinnovatie als thema toe te voegen aan de landbouwnotitie en ook de pioniers op dit gebied op te nemen als stakeholder.
  18. Kleinschaliger agro- ecologische landbouwinitiatieven voor de Nederlandse en Duitse markt
  19. De startnotitie focust op de agrofoodsector en de waarde van de export. In de notitie wordt over het hoofd gezien dat talrijke innovatieve ondernemers in Fryslân de basis hebben gelegd voor een kleinschaliger agro-ecologische landbouw en tussenhandel – direct van boeren voor burgers in dorpen en wijken. Dit soort Community Supported Agriculture-bedrijven worden wereldwijd gezien als een vitale vorm voor het creëren van draagvlak en betrokkenheid bij de voedseltransitie en inkomenszekerheid voor boeren. CSA initiatieven, net als dorps- en pluktuinen en voedselbossen, dragen verder bij aan duurzame productie versterkt met waarden als leefbaarheid, sociale cohesie, bewustwording van de consument en een gezonder eetpatroon.
  20. Dit is ook het terrein waar de Friese Voedselbeweging zich hard voor maakt en zich voor inzet. Deze voedselbeweging is in najaar 2019 gelanceerd en heeft inmiddels meer dan 300 initiatieven in Friesland in kaart gebracht.
  21. Ontwikkeling van de agro-ecologische landbouw verdient ons inziens een prominente plek in de Friese Landbouwagenda en de visie voor productie voor de Nederlandse en Duitse markt zou daarbij meer aandacht moeten krijgen. We weten dat het GLB zich de komende jaren zal gaan ontwikkelen naar naar de financiering van maatschappelijk meerwaarde in de landbouw, dus laten we ons daar in Fryslan op voorbereiden. Van bulkproduct naar kwalitatief hoogwaardige landbouwproducten, aangevuld met lokale verwerking met behoud van de herkenbaarheid van de producent. Via deze weg wordt voor de boer een alternatief verkoopkanaal ontwikkeld waarmee de door u zo helder geschetste dominante positie van de 5 inkopers van de groothandels wordt afgezwakt.
  22. Kleinschaliger agro-ecologische landbouw verdient ons inziens dan ook een plek in de landbouwnotitie en de partijen in dit veld verdienen een plek in het rijtje stakeholders.  
  23. Uitbreiden van kennisontwikkeling en -deling
  24. We merken in de praktijk dat veel (gangbare) agrariërs best wel duurzamer willen produceren maar in de praktijk niet weten hoe dat te doen. In de landbouwnotitie wordt aangegeven dat de provincie onafhankelijke landbouwcoaches in gaat zetten om de agrariërs daarbij te helpen en inzet op kennisdeling en kennisontwikkeling. Dat is een goede zaak.
  25. Wij pleiten ervoor om in de uitwerking ervan ook in te zetten op andere vormen van kennisdeling zoals bijv. een vervolg van de Soil Food Week 2018 met het Symposium Symphony of Soils, het internationale seminar Our Future Food System en Festival B, en andere initiatieven gericht op kennisdeling ook digitaal.
  26. Daarnaast pleiten we ervoor om ook in te zetten op de ontwikkeling en delen van agro-ecologische kennis onder boeren en adviseurs over opnemen van koolstof in de bodem, voorkomen van uitstoot van CO2, versterken van biodiversiteit en bodemkwaliteit.
  27. Pleidooi is om de organisaties en mensen die zich hiermee bezighouden met bovengenoemde ook als stakeholders op te nemen en te betrekken bij de uitwerking van de landbouwnotitie.

Volgende week legt u de uitgangspunten vast voor een nieuw Fries landbouwbeleid. We wensen u veel wijsheid toe.

Met vriendelijke groet,

Namens De Friese Voedselbeweging,

  • Janco Heida (Streekboeren & Co/Korte Keten Noord-Nederland)
  • Johannes Lankester (Netwerk Duurzame Dorpen/Doarpswurk)
  • Bregje Hamelynck (Us Hof/Us Iten/CSA Netwerk Nederland/Boerenraad/Voedselwerkplaats Netwerk Duurzame Dorpen)
  • Agnes Bakker (Jong Leren Eten)
  • Marlise Vroom (Vroom’s Communicatie/ Symphony of Soils/Soil Food Week/ World Food Week/Festival B)
  • Simon Bijlsma (Friese Milieu Federatie)
  • Theo Mulder (Symphony of Soils/ Co2L Farming)
  • Freya Zandstra (Duurzaam Heeg, Voedselwerkplaats Netwerk Duurzame Dorpen)
Reacties zijn gesloten.

Wij doen ook mee: